VIX, Flow en de volatiliteit van volatiliteit

De beer is los!

We spreken van een bearmarket (berenmarkt) als koersen zakken tot meer dan 20% onder hun top. En de goede oude S&P 500-index deed afgelopen week precies dat. Met een daling van 3% op maandag 13 juni, stond het koersgemiddelde van de grootste 500 Amerikaanse bedrijven meer dan een vijfde onder de top van januari.

De Nederlandse AEX-index, van 25 Nederlandse hoofdfondsen, is eenzelfde lot beschoren. De top van 829 punten stamt van november, terwijl de graadmeter afgelopen week de 650 punten aantikte. En hetzelfde beeld tonen de meeste andere zogenaamde risicovolle beleggingscategorieën.

In de obligatiemarkten, een categorie die doorgaans geldt als minder risicovol, hangt het ervan af naar welke index en vooral in welke valuta je kijkt. Maar neem je de Bloomberg unhedged USD Global Agg Treasuries Index, dan heb je het ook over een daling van meer dan 20%. In euro’s is het minder (want die daalde ook), maar zelfs dan zijn dit soort uitslagen ongekend voor deze markt. Sommige obligatiebeleggers spreken al van een bloedbad.

Hosanna voor handelaren

De laatste keer dat we dit soort marktbewegingen zagen was aan het begin van de coronacrisis. De schrik zat er goed in, herinneren we ons nog. Mensen cashten hun beleggingen uit en staken het vrijgekomen geld in een jaarvoorraad WC-papier, in anticipatie van een lange quarantaineperiode.

Handelsvolumes en volatiliteit schoten omhoog. En dat is waar handelaren, marketmakers en liquidity providers wel raad mee weten. Enerzijds, zijn zij het die het systeem draaiende moeten houden in tijden als dit. Anderzijds, doen ze dat natuurlijk wel om eraan te verdienen. Op het NOS Journaal zag je pop-up tentjes op een handelsvloer voor werknemers die er geen minuut van wilden missen.

Die vloer was van Flow Traders. Terwijl de beuren crashten, waren het onder meer deze liquiditeitsverschaffers in met name ETFs (exchange traded funds) die profiteerden van de hoge volumes en wijde spreads (tussen bied- en laatkoesen). De winst van het in Amsterdam genoteerde handelshuis explodeerde.

Flow Traders groeide in korte tijd uit tot de witte raaf van het Damrak. Om deze reden zou het aandeel kunnen dienen als diversificatieoptie binnen een aandelenportefeuille. Dit omdat het aandeel stijgt als andere dalen – en andersom – dempt het de volatiliteit van de portefeuille als geheel. Dit zou voor sommige beleggers een solide koopargument kunnen zijn.

Hedge of hefboom?

Als particuliere belegger kan je echter ook verder denken dan louter spreiding. Want waarom konden de handelaren van Flow Traders als bezetenen handelen tegen opgelopen spreads? Dit is terug te voeren op de marktvolatiliteit. En die neemt vooral toe als beurzen dalen, want dan slaat de twijfel en vervolgens de paniek toe.

De bekendste graadmeter van volatiliteit is de VIX – de volatiliteitsindex gebaseerd op de impliciete volatiliteit van de S&P 500-index zoals af te leiden uit optieprijzen van opties verhandeld op de Chicago Board Options Exchange (CBOE). De index geeft daarmee aan wat de verwachte volatiliteit is voor de komende maand.

Zoals hier op de site wordt uitgelegd, hebben aan de VIX verbonden instrumenten een sterke negatieve correlatie met de aandelenmarkt. ‘Hierdoor zijn ze onder traders populair geworden voor diversificatie en hedging, maar ook voor pure speculatie.’

De volatiliteit van volatiliteit

Laten we met dit in het achterhoofd teruggaan naar de vooruitzichten voor de beurzen. Toen corona toesloeg, dreigde er deflatie en centrale banken konden de sluizen vol openzetten. De spike in de VIX-index werd zo de kop in gedrukt en de index daalde van boven de 60 tot onder de 20.

Toen er afgelopen najaar eigenlijk nog niet veel aan de hand leek, liep de vooruitblikkende volatiliteitsindex al wat op. Maar onderhand ziet de wereld er heel anders uit: oorlog in Europa, torenhoge energieprijzen, dreigende loon-prijsspiraal en recessie. En met de oplopende inflatie kunnen centrale banken niet anders dan de rente verhogen, in plaats van te stimuleren.

Economen zijn bijna unaniem in hun verwachting dat we ons op kunnen maken voor een ‘bumpy road ahead’. Met andere woorden, een langere periode van hogere volatiliteit. Dit terwijl de centrale banken niet langer kunnen uitrukken om ieder brandje op de beurs te blussen, dus zal ook de volatiliteit van de volatiliteit oplopen. De VIX steeg deze maand al weer tot boven de 30.